Wilsum - Uiterwijkseweg  

Rijksmonument

Kadastraal nummer: K 501
Monumenten nummer: 506182
Datum aanwijzing : 24-06-2004


Afbeelding


Beschrijving
Van de 87 arduinstenen hoefslagpalen, geplaatst in 1760 op grond van het besluit van Ridderschap en Steden van Overijssel van 21 maart 1759, zijn er nog maar 5 over. De hoefslagpalen zijn geplaatst ter vervanging van houten palen. De nummers op de hoefslagpalen en de op de palen vermelde afstanden komen overeen met de gegevens in de dijkboeken. De hoefslagpalen begrensden onderhoudsvakken van de Sallandse dijk. Alle overige in ons land aanwezig geweest zijnde hoefslagpalen zijn verdwenen. Doordat in Salland stenen palen zijn gebruikt en niet volgens plan zijn verwijderd, heeft een aantal de oorlog en de dijkverzwaring overleefd.
Hoefslagpaal nr. 79 is een van de laatste vijf, deze staat niet meer op de oorspronkelijke plaats, maar is na dijkverzwaring in 1991 herplaatst, circa 250 meter ten oosten van het punt waar de Uiterwijkseweg op de IJsseldijk uitkomt. Zeskantige arduinstenen paal gedekt met een halve bol. Inscriptie uit 1760: R 103 V 1 D 5. In 1764 zijn achterop nieuwe maten ingebeiteld: 79 R 100 V 5 D 6.

Waardering
De hoefslagpaal is van belang:
- vanwege de hoge typologische en functionele zeldzaamheid en bijzondere ouderdom;
- als bijzondere uitdrukking van een bestuurlijke ontwikkeling, namelijk het markeren van de onderhoudsvakken van de dijk;
- vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de rivier de IJssel en het aangrenzende landschap.


Beschrijving "Het Oversticht"
Toen men in 1308 voor de eerste keer het onderhoud en het herstel van de IJsseldijk regelde, werd iedere aanwonende verantwoordelijk voor het dijkstuk dat over zijn land liep. In het dijkrecht was de zogenoemde 'verhoefslaging' geregeld. Dat betekende dat iedere hoeve een stuk van de dijk in onderhoud moest nemen. De grootte van dit stuk stond in verhouding met de hoeveelheid land die een hoeve bezat. Het onderhoudswerk moest persoonlijk worden verricht; pas later is het systeem van betaling van waterschapslasten ingevoerd. De dijkgedeelten of 'hoefslagen' werden aangegeven met houten of stenen palen. De dijkpalen kregen vaak een nummer,
Aanvankelijk gold het dijkrecht alleen voor de rechteroever, zoals de dijk bij Harculo, maar later is ook het gedeelte langs de linkeroever onder Zalk en Kampen onder de regeling gekomen.
De dijkpalen dienden ook voor de positiebepaling op de dijk. Door de nummering op de palen was het eenvoudig om de locatie aan te duiden. Dit was ondermeer van belang bij de schouw (dijkinspectie) en bij calamiteiten, zoals hoogwater of een dijkdoorbraak. Door onderhouds- en dijkverbeteringswerkzaamheden verdwenen in de loop der jaren veel dijkpalen.


Aanvullende afbeeldingen